Otwarcie wystawy, 8 listopada 2013 r., piątek, godz. 18.00, Muzeum Mazurskie w Szczytnie.
Wystawa prezentuje ponad 200 oryginalnych rycin, których tematyką są wydarzenia na ziemiach polskich - przed, w trakcie i po upadku Powstania Styczniowego. Ryciny pochodzą z tygodników ilustrowanych ukazujących się w Europie i Stanach Zjednoczonych w latach 1861-1868.
Wystawa przygotowana z inicjatywy Narodowego Centrum Kultury według pomysłu właściciela kolekcji Krzysztofa Kura.
Realizowane wspólnie z Towarzystwem Przyjaciół Muzeum w Szczytnie ze środków Powiatu Szczycieńskiego.
Opis wystawy
Powstanie Styczniowe w prasie zagranicznej
Ryciny z Kolekcji Krzysztofa Kura
Wystawa składa się z ponad 200 oryginalnych rycin pochodzących niemal wyłącznie z tygodników ilustrowanych, które ukazywały się w Europie i Stanach Zjednoczonych w latach 1861-1868. Wszystkie grafiki poświęcone są Polsce i burzliwym wydarzeniom rozgrywającym się na naszych ziemiach, a także europejskiej dyplomacji, która usiłowała rozwiązać tzw. sprawę polską. Większość rycin pochodzi z francuskich tygodników ilustrowanych: „L’Illustration. Journal Universel”, „Le Monde Illustré”, „L’Univers Illustré”, „Le Journal Illustré”, „L’Ouvrier”. Na wystawie znaleźć można również ilustracje, które towarzyszyły doniesieniom z powstańczej Polski, a były publikowane w prasie angielskiej - „The Illustrated London News”, „Illustrated Times”; niemieckiej - „Über Land und Meer. Allgemeine Illustrirte Zeitung”, „Illustrirte Zeitung” „Waldheim’s Illustrirte Zeitung”; szwedzkiej - „Illustrerad Tidning”; włoskiej - „L’Illustrazione Universale”; a nawet amerykańskiej - „New York Illustrated News”. Nie zabrakło również rysunków satyrycznych, które publikowane były przez francuskie pismo „Le Charivari” czy angielskie „Fun” i „Punch, or the London Charivari”.
Na wystawie, poza nielicznymi wyjątkami, został przyjęty układ prezentacji według dat ukazywania się rycin w prasie. Nie zawsze jest on tożsamy z chronologią wydarzeń, które przedstawione są na ilustracjach. Ryciny ukazywały się w czasopismach z dużym opóźnieniem w stosunku do wypadków, które przedstawiały, co jest zrozumiałe biorąc pod uwagę warunki techniczne XIX-wiecznych wydawców. Częstokroć nie można ustalić bez żadnych wątpliwości, jakiego wydarzenia dotyczy dana rycina, ale niemal w każdym przypadku dało się stwierdzić, kiedy dana grafika ukazała się na łamach prasy. Dzięki temu mamy szansę prześledzić, kiedy i o których wydarzeniach z walczącej Polski informowały zagraniczne gazety.
Wystawa została podzielona na sześć działów:
Preludium
Wystawę rozpoczyna mapa I Rzeczypospolitej z zaznaczeniem granic trzech rozbiorów. Ten dział zawiera również ryciny przedstawiające warszawskie manifestacje patriotyczne krwawo tłumione przez carskie wojsko w roku 1861 oraz obóz rosyjskiej armii na Placu Zamkowym w Warszawie po ogłoszeniu 14 października 1861 roku stanu wojennego na terenie Królestwa Polskiego.
Powstanie Jest to główny i zarazem największy dział wystawy. Zawiera ryciny z potyczek i bitew, leśnych obozów oddziałów powstańczych, życia codziennego podczas powstania, a także widoki niektórych polskich miast. Część grafik wchodzących w skład tego fragmentu ekspozycji przedstawia represje zaborcy, którym poddani byli powstańcy i ludność cywilna.
Z pierwszych stron
Jest to fragment prezentacji zawierający zbiór tytułowych stron licznych europejskich tygodników ilustrowanych z czasu insurekcji (1863 i 1864), a także z lat 1861 i 1866-68 (francuskich: „L’Illustration. Journal Universel”, „Le Monde Illustré”, „L’Univers Illustré”, „L’Ouvrier”, szwedzkiego „Illustrerad Tidning”, angielskiego „The Illustrated London News”, niemieckich „Illustrirte Zeitung” i „Über Land und Meer. Allgemeine Illustrirte Zeitung”), na które trafiały informacje z powstańczej Polski, ilustrowane scenami z powstania – bądź wizerunkami jego bohaterów. Pokazuje to, jak ważnym dla ówczesnych Europejczyków tematem były wydarzenia w walczącej o niepodległość Polsce.
Portrety
Zbiór portretów uczestników, bohaterów i przywódców Powstania Styczniowego, a także niektórych przedstawicieli carskich władz zwalczających Powstanie. Znajdują się tu również portrety zbiorowe grup powstańców.
Satyry
To zespół rysunków satyrycznych publikowanych głównie przez francuskie pismo „Le Charivari”, a także angielskie pisma „Fun” i „Punch, or the London Charivari”, w dowcipny sposób przedstawiających niektóre wydarzenia polityczne z czasów Powstania oraz wyśmiewające zabiegi dyplomatyczne mocarstw europejskich mające na celu rozwiązanie tzw. sprawy polskiej.
Międzynarodowa wymiana matryc
Drzeworyty, które znajdujemy w ówczesnych czasopismach pełniły rolę identyczną, jak dzisiejsze fotografie prasowe – często nawet były wykonywane przez artystów drzeworytników na podstawie zdjęć. W latach 60. XIX w. nie znano jeszcze technik fotochemicznych reprodukowania zdjęć w prasie. Na potrzeby gazet o wielotysięcznym nakładzie wykonywano drewniane matryce, z których odbijano ilustracje w tekście. Redakcje prasowe, często znajdujące się w różnych krajach, wykorzystywały te same matryce. Niektóre z nich służyły nawet do ilustrowania informacji o Powstaniu Styczniowym w gazetach wydawanych za oceanem („New York Illustrated News”). Prawdopodobnie były to początki tak dziś powszechnego obrotu fotografią prasową. W tym dziale wystawy znajdują się przykłady drzeworytów, które z tego samego klocka drzeworytniczego były odbijane w czasopismach wydanych w różnych krajach.
Inną ciekawostką prezentowaną w tym miejscu wystawy są drzeworyty, które w różnych tygodnikach ilustrowanych służyły do przedstawienia różnych bitew i potyczek.
Mam nadzieję, że zaproponowany układ wystawy w ciekawy sposób przedstawia przebieg Powstania Styczniowego, a także uświadamia, jak szerokim echem odbiło się ono w europejskiej prasie. Ryciny znajdujące się na wystawie są zapisem wydarzeń sprzed 150 lat i pamiątką po ich uczestnikach. Ukazują bitwy, potyczki i epizody z Powstania, niosą ze sobą atmosferę tamtego czasu i wielki ładunek emocjonalny; to jakby uchwycone w kadrze chwile, postaci, przeżycia.
Myślę, że jest to również dobra okazja do spotkania z piękną, odchodzącą już w przeszłość sztuką drzeworytniczą i litograficzną. Ryciny prezentowane na wystawie są również dziełami sztuki, które swym pięknem cieszą oko nawet tych, dla których Powstanie 1863 i 1864 roku jest jedynie bladym echem z przeszłości.
Krzysztof Kur
Wystawę tę będzie można zobaczyć:8 listopada – 1 grudnia 2013
Muzeum Mazurskie w Szczytnie
Oddział Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie
10 grudnia 2013 – 11 stycznia 2014
Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie
22 stycznia – 23 lutego 2014
Muzeum Historii Kielc
4 marca – 22 marca 2014
Uniwersytet w Łódzki – Instytut Historii
Biblioteka Uniwersytecka
1 kwietnia – 4 maja 2014
Muzeum Ziemi Wieluńskiej w Wieluniu
9 maja – 22 czerwca 2014
Muzeum Podlaskie w Białymstoku
28 czerwca – 20 lipca 2014
Pałac w Narolu – Fundacja „Pro Academia Narolense”
5 sierpnia – 15 października 2014
Zamek Królewski w Warszawie
Pobierz PDF
